TÜBİTAK 2232 (118C250): "Tuzlu ve Hafif Tuzlu Sularda İklim Değişikliğinin Trofik Yapı ve Dinamikleri Üzerine Etkisinin Zaman Yerine Mekan Arazi Örneklemesi, Kontrollü Mezokozm Deneyleri, Paleoekoloji, Uzaktan Algılama ve Modelleme Yoluyla İncelenmesi (CLIM-SALTLAKES)"

Finanse eden: TÜBİTAK, bütçe: 3.700.612 TL

Yönetim: Prof. Dr. Erik Jeppesen (Proje yöneticisi), Prof. Dr. Meryem Beklioğlu, Prof. Dr. Zuhal Akyürek, Dr.Öğr.Üyesi Korhan Özkan

Projenin web sitesine buradan ulaşabilirsiniz.

Proje Giriş

İklim değişikliğinden dolayı küresel sıcaklık ve yağış rejimleri değişmektedir ve bu değişimin özellikle yarı kurak ve Akdeniz iklim bölgelerinde etkili olduğu tahmin edilmektedir. 21.Yüzyılın sonunda Akdeniz bölgesinde yağışta %25-30 oranında bir azalma ve buna paralel olarak buharlaşmada bir artış bekleniyor. Ayrıca, kurak arazilerin 2000 yılından 2100 yılına kadar iki katına çıkması da beklentiler arasında yer almaktadır. Bu değişikliklerin büyüklüğü ve bunların sonucunda oluşacak tuzluluktaki artış, göllerin fonksiyonları ve biyolojik çeşitliliği için büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Kuzey Batı Çin'de yaptığımız yeni çalışmalar, artan tuzluluk oranıyla göllerin pelajik bölgesindeki biyoçeşitlilikte (takson zenginliği), besin zinciri uzunluğunda ve ortalama trofik pozisyonda ciddi azalmalar olduğunu göstermiştir. Bu durum, göl ekosisteminin fonksiyon kaybını ve belirgin rejim kaymalarını işaret etmektedir.

Hedefler

Bu projede, farklı tipteki tuzlu / az tuzlu göl ekosistemlerinin yapısı ve fonksiyonu, bu göllerin ana stres faktörlerine (ısınma, gölden suyunun aşırı kullanımı ve dışarıdan göle ekstra besin akışı) verdiği tepkiler ile ilgili yeni bir bakış açısı sağlamayı hedefliyoruz.

Hipotezler

Küresel ısınma ve değişimlerin sonuçlarıyla ilgili projedeki hipotezler şu şekildedir:

1) Tuzlu göl oranının artması,

2) Tuzluluk miktarındaki değişkenliğin artması,

3) Tuzlu göllerin fazla besin ve tür istilası gibi stres faktörlerine daha hassas hale gelmesi,

4) Türlerin ve özelliklerinin zenginliğinin önemli ölçüde azalması,

5) Ekosistem fonksiyonları ve servislerinde ciddi azalmaların yaşanması.

Figüre 1: Solda ODTÜ tarafından örneklenmiş Türkiye'deki göller, Orta ve sağda, güçlü bir tuzlanma etkisine maruz kalmış tuzlu göller (Acıgöl ve Palas Tuzla gölü).

Yöntemler

Bu hipotezleri test etmek için aşağıdakileri çalışmaları içeren çok yönlü bir yaklaşım kullanacaktır:

1) Farklı iklim bölgelerinde anlık durum örneklemleriyle zaman yerine mekan arazi gözlemleri (kısa vadede, Türkiye ve Orta Kazakistan'daki gölleri, uzun vadede, Brezilya'dan Tibet'e, Danimarka'dan Türkiye'ye bir çok gölün örneklenmesi),

2) Sediman arşivlerinin paleoekolojik çalışmaları ile geçen yüzyıldaki değişikliklerinin analizi,

3) On yıl ölçeğinde mevcut çağdaş zaman serileri analizi ve uzaktan algılama yöntemi kullanımı,

4) Çeşitli örneklenmeleri yapacak cihazlarla donatılmış mezokozm deney tesislerinin Ankara ve Mersin ODTÜ kampüsünde oluşturulması ve bir dizi kontrollü mezokozm deneylerinin yapılması,

5) Tahmin ve sentezler için modellemelerin hazırlanması.

Üç yıllık proje süresi içinde ODTÜ'nün iklim değişikliği perspektifinde tuzlu göl ekolojisinde uluslararası lider bir rol üstlenmesini bekliyoruz. Bu platformun kullanılması ve bilim insanlarının kurulan yeni ileri düzey mezokozm tesislerinde çalışmalara katılmasıyla, ODTÜ önümüzdeki 10 yıl içinde bu alanda gerçek bir dünya lideri olacaktır.